De begrafenis

Door een sterfgeval in de familie hebben we recent veel gesproken over het omgaan met de dood. Er valt wat te kiezen tegenwoordig: begraven of cremeren, wel of geen kerkdienst, begraven op een kerkhof of in een natuurterrein, de kist, koffietafel, volgauto’s, advertenties… Over honderden zaken moet je als nabestaanden in een paar dagen beslissen. De keuzes moeten zo goed mogelijk passen bij het gevoel.

Hoe anders is dat vergeleken met de traditionele manier van begraven op het platteland, waarbij veel zaken vooraf vaststaan. Ik denk terug aan de begrafenis van mijn opa. Hij werd door de buren de voordeur van de boerderij uit gedragen. De deur die je toentertijd twee keer in je leven gebruikte: op je trouwdag en na je dood. Ik denk aan de begrafenis van mijn vader. Hij overleed in het ziekenhuis, het was echter vanzelfsprekend dat de naaste buren hem ophaalden om hem thuis op te baren. Een paar dagen later liepen ze voor de auto met de kist uit, op weg naar kerk en kerkhof, waar ze de kist droegen.

Mannen met een hoge zwarte hoed op. In andere omstandigheden zou dat er merkwaardig uitzien, maar bij deze gelegenheid paste het. De buren regelden die begrafenis van A tot Z. Tot het zetten van talloze potten koffie toe, thuis en na de begrafenis. De buren zorgden voor het aanzeggen in de buurt en voor het schrijven van de enveloppen voor de rouwkaarten.

Bij mijn vader hadden ze een computeruitdraai van namen en adressen compleet met juiste aanhef en postcodes bij de hand, maar ik herinner me nog dat het er bij het overlijden van mijn oma minder nauwkeurig aan toe ging. We moesten de enveloppen kritisch nakijken en sommige opnieuw schrijven. Het was niet iedere buurman gegeven om leesbaar en foutloos te schrijven. Maar ja, de traditie wilde dat zij ook dít stukje van de werkzaamheden voor hun rekening namen.

Wat me opvalt aan het omgaan met de dood is het grote verschil in openheid. Mogelijk is het een verschil tussen de generaties. De generatie van mijn ouders sprak met vrienden en familie niet over heel persoonlijke zaken als de dood. Kies je voor een begrafenis, als je weet dat je kinderen nooit een kerkhof bezoeken? Heb je een donorcodicil ondertekend? Al nagedacht of je wilt worden gereanimeerd? Ik merk dat dit geen onderwerpen zijn op visites van ouderen.

Hoe anders is dat met jonge mensen. Zij zijn opgegroeid in een wereld waarin je heel open bespreekt wat je bezighoudt. Dat zie je ook terug bij het omgaan met de dood. Gevoelens benoemen, keuzes beargumenteren en vervolgens doen wat het best bij je past. Geen buurvrouwen die broodjes smeren voor de koffietafel en buurmannen die waken bij de kist. Wél familie, buren en vrienden die klaar staan om te doen wat gedaan moet worden. Dat is gelukkig van alle tijden.